Hoe werkt een OPAC?
November 2008
Een OPAC (afkorting van Ondergrondse Pomp Accumulatie Centrale) pompt ‘s nachts met goedkope overtollige stroom water naar een hoogliggend bassin en produceert overdag nieuwe duurdere stroom door dit bassin via turbines leeg te laten lopen in een lagergelegen plaats. Belangrijk bij een OPAC is het hoogteverschil tussen de bassins. Hoe groter hoogteverschil, hoe meer energie geproduceerd kan worden met dezelfde hoeveelheid water. De meeste OPAC’s in Europa (veertig in totaal) zijn dan ook te vinden op plekken waar bergen en dalen zijn. Een bassin ligt hoog op een berg en het andere bassin in een dal. Bij Vianden ligt een OPAC, het hoogeverschil ter plekke bedraagt 280 meter. In Nederland kennen we dergelijke hoogteverschillen niet, daarom wordt er gezocht in ondergrondse oplossingen. Initiatiefnemer ingenieursbureau Sogecom wil een ondergronds bassin op een diepte van 700 meter, bovengronds komt er een bassin van 25 hectare (500 bij 500 meter). Ongeveer zes uur per dag kan dan stroom worden geproduceerd (evenveel als een gewone elektrische centrale) en de rest van de tijd wordt er stroom verbruikt om door het ondergrondse water weer naar boven te pompen. Een alternatief is het plan Lievense: een bassin in de Noordzee. Hier is het hoogteverschil erg klein dus het bassin moet veel groter zijn dan bij een OPAC.
Waarom energieopslag?
Iedere nacht is er een overcapaciteit aan stroom, omdat dan minder stroom verbruikt wordt door bedrijven en consumenten. Mede daarom worden ‘s nachts gasgestookte centrales gestopt. Als de stroom die over is, kan worden opgeslagen, zijn er overdag minder centrales nodig wat bijdraagt aan minder CO2-uitstoot. Sogecom is van mening dat windturbines in de toekomst zoveel overtollige energie zullen produceren dat zij ‘s nachts gestopt moeten worden. Als die energie in de OPAC opgeslagen kan worden, kan dit volgens Sogecom een besparing aan CO2-emissie opleveren van ongeveer 2 miljoen ton per jaar. Een alternatief is echter het koppelen met electriciteitsnetten in andere landen. In Noorwegen b.v. is het stroomverbruik '‘ nachts groter dan overdag (de huizen zijn electrisch verwarmd). Een eerste kabel naar Noorwegen is onlangs in gebruik genomen.
Wat kost een OPAC?
De vraag is natuurlijk of er geld verdiend kan worden met een OPAC. Er is goedkope nachtstroom nodig om een OPAC te laten draaien, maar vervolgens komt er duurdere stroom uit. De initiatiefnemers denken zelf dat het lonend is als de investering niet hoger is dan 1 miljard euro. De kosten voor een OPAC in Graetheide worden echter momenteel al geschat op 2,1 miljard euro. Als de overheid een miljard euro bijlegt, wordt het project pas rendabel. Gevreesd moet worden dat de kosten uiteindelijk nog hoger zullen uitvallen (zoals dat meestal met grote projecten gaat). Die zullen op het bordje komen van de belastingbetaler. Ongeveer tweederde deel van het totaalbedrag gaat naar het maken van het ondergrondse waterbassin. Centrales die gebruikmaken van natuurlijke hoogteverschillen (berg en dal) zijn natuurlijk vele malen goedkoper en dus rendabel.
Ondersteuning voor OPAC.
Het OPAC-plan wordt breed ondersteund. De provincie Limburg, diverse leden van de Tweede Kamer en VNO-NCW zijn voorstander van een OPAC op Graetheide. Het ministerie van Economische Zaken ziet echter niets in het plan. Het ministerie baseert zich op studies van het Energy Research Center Netherlands, TU Delft, Tennet en KEMA. Uit deze onderzoeken blijkt namelijk dat de CO2-emissie toeneemt omdat de opslagmogelijkheid in een OPAC ertoe leidt dat ‘s nachts meer kolencentrales gaan draaien (die een twee keer zo hoge CO2-emissie hebben). Bovendien, zo meent het ministerie, is opslag helemaal niet aan de orde en zijn er betere alternatieven beschikbaar indien blijkt dat opslag wel noodzakelijk is. Het plan is om de centrale te bouwen op het gebied op Graetheide dat nu in bezit is van Chemelot (DSM). Uiteraard is ook het Graetheide Comité betrokken bij het plan.
